Fərman Salmanov (28 iyul 1931, Morul, Şəmkir rayonu – 31 mart 2007, Moskva)
Fərman Salmanov (28 iyul 1931, Morul, Şamxor rayonu – 31 mart 2007, Moskva) — 1961-ci ildə Qərbi Sibirin Tümen vilayətinin nəhəng neft və qaz yataqlarını kəşf etmiş məşhur azərbaycanlı sovet geoloqu, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı.
Rusiya Federasiyasının əməkdar geoloqu, geologiya-minerologiya elmləri doktoru, professor, Rusiya Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, Tümen vilayətinin neft-qaz kəşfiyyatı idarəsi “Qlavtumengeologiya” rəhbəri (1978–1987), SSRİ Geologiya nazirinin birinci müavini (1987–1991), Xanti-Mansi və Yamalo-Nenets Muxtar dairələrinin, Surgut şəhəri və Texas ştatının fəxri vətəndaşı. Lenin ordeni (1970), Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni (1971, 1976), “Oktyabr inqilabı” ordeni (1983), Lenin mükafatı (1970), İvan Qubkin mükafatı (1980) ilə təltif olunmuşdur. 2019-cu ilin may ayından etibarən Rusiyanın Surqut hava limanına azərbaycanlı geoloq Fərman Salmanovun adı verilib.
Həyatı
Fərman Salmanov Şəmkir rayonun Morul kəndində anadan olmuşdur. Orta məktəbi yüksək qiymətlərlə başa vuran Fərman Azərbaycan Sənaye İnstitutunun (indiki Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti) geoloji-kəşfiyyat fakültəsinə daxil olur. Ali təhsilini başa vurduqdan sonra Kuzbasa neft-qaz yataqlarının kəşfiyyatına göndərilir. O tezliklə Kuzbasın heç bir neftlilik-qazlılıq potensialının olmadığı qərarına gəlir və Sovet rəsmilərinin icazə olmadan kəşfiyyat qrupundan olan könüllülərlə Sibirin Surgut bölgəsinə getməyi qərara alır. O vaxt Sovet geoloji dairələrində Sibir perspektivsiz ərazi kimi təqdim edilirdi. Rəsmi dairələr Salmanovun bu qərarına görə ona qarşı cinayət işi qaldırmaq istəyirlər, lakin komandasının tətil hədə-qorxuları hakimiyyət dairələrinin missiyaya raziliq verməsi ilə nəticələnir.
Əmək fəaliyyəti
1955–1957-ci illərdə Salmanov Plotnikov zavodunun rəisi, daha sonra isə Kemerovo vilayətində Qroznı neft kəşfiyyat ekspedisiyalarının baş geoloqu vəzifəsində çalışmışdır. O, Kuzbassda neft axtarışını perspektivsiz hesab edirdi, ona görə də öz qrupunu Surqut şəhərinə aparmışdı. Salmanov rəhbərliyin bu işi dayandırmasına dair sərəncamlarına baxmayaraq, qazma işlərini davam etdirir. Bəhrə verməyən işlər onun təşəbbüsünə qarşı skeptisizmi artırırdı. Bununla belə, kəşfiyyat ekspedisiyasının rəisi istədiyinə nail ola bilib.
Salmanov 1961-ci ilin 21 mart tarixində, onun sevdiyi Novruz bayramı günündə Megion yatağını kəşf edir. Yatağa qazılmış ilk kəşfiyyat quyusu 2180 metr dərinlikdən neft fontanı verir. Salmanov əleyhdarlarına belə bir məktub yazır: “Möhtərəm yoldaşlar, Megyonda 2180 metr dərinlikdən neft fışqırır. Aydındırmı”. Salmanovun SSSR Geologiya nazirliyindəki əleyhdarları hadisənin təbii anomaliya olduğunu deyir və neft fantanın tezliklə tükənəcəyini bildirirdilər. Salmanov Üst-Balıqda ikinci neft-qaz yığımını kəşf etdikdən sonra Kommunist Partiyasının 22-ci konqresinə Sovet lideri Nikita Xuruşova məktub ünlanlayır. “Mən neft tapmışam. Bax belə”. Yatağın sənaye hasilatı üç ildən sonra başlamışdır. Megion yatağı indiyədək Rusiyanın ən böyük yataqlarından biri hesab olunur. Onun ərazisində 500-dən artıq istismar quyusu qazılıb ki, bunun da yarıdan çoxu fəaliyyət göstərir. Qazma dərinliyi 1690-dan 2237 m-ə qədərdir. Megion yatağında neft ehtiyatlarının dəyəri onun içərisində az miqdarda parafinlərin olması səbəbindən artır. Bu da öz növbəsində hasilat prosesinə mənfi təsir göstərə bilən avadanlıqların daimi təmizləmə prosesinə xərcləri azaldır. Salmanov özü Sibir neftinin kəşf olunmasını Qaqarinin kosmosa uçuşu ilə müqayisə edirdi.
Fərman Salmanov ömrünün 50 ilini Sovet İttifaqı vı Rusiya Federasiyasının neft-qaz sənayesinə həsr etmiş, 100-dən artıq nəhəng neft-qaz yatağını kəşf və ya onların kəşfində iştirak etmişdir. Belə nəhəng yataqlardan Mamontov, Megiyon, Pravdinsk, Üst-Balıq, Surgut, Urengoy, Yamburq və s. misal göstərmək olar. 1978-ci ildən 1987-ci ilə qədər Salmanov Tümen vilayətinin neft-qaz kəşfiyyatı idarəsi “Qlavtumengeologiyaya” rəhbərlik etmişdir. 1987–1991-ci illərdə SSRİ Geologiya nazirinin birinci müavini işləmişdir. Onun sözlərinə görə, o, məcburi olaraq vəzifədən ayrıldı, çünki özəlləşdirmədə iştirak etməkdən imtina edirdi. SSRİ-nin dağılmasından sonra geoloq Kalmıkiyada neft və qaz axtarışı ilə məşğul olmuşdur. Ölümünə qədərki dövrdə isə Rusiyanın “İtera Qaz Şirkəti” prezidentinin məsləhətçisi kimi çalışmışdır. Ümumilikdə isə karyerası ərzində 130-dan çox yataq kəşf etmiş və ya kəşf olunmasında iştirak etmişdir.
Fərman Salmanov eyni zamanda geologiya-minerologiya elmləri doktoru, Rusiya Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü olmuşdur. Görkəmli geoloq 160-dan artıq monoqrafiya və elmi əsərlərin müəllifidir. O Xanti-Mansi və Yamalo-Nenets Muxtar dairələrinin, Surgut şəhəri və Texas ştatının fəxri vətəndaşı seçilmişdir.
2019-cu ilin may ayından etibarən Rusiyanın Surqut hava limanına görkəmli azərbaycanlı geoloq Fərman Salmanovun adı verilib.
Təltifləri
Sosialist Əməyi Qəhrəmanı (1966)
Lenin ordeni (1970)
Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni (1971, 1976)
“Oktyabr inqilabı” ordeni (1983)
Lenin mükafatı (1970)
Rusiya Fedelrasiyasının əməkdar geoloqu
İvan Qubkin mükafatı (1980)
Surqut şəhərinin fəxri vətəndaşı (1968 28 iyun)
Texas ştatının (ABŞ) fəxri vətəndaşı
https://www.azerbaijans.com/content_611_az.html
