Bir kilo pambıq, yoxsa bir kilo dəmir?
Bu gün sizə riyaziyyata yeni başlayan uşaqlara fikirlərini qarışdırmaq üçün verilən “Bir kilo dəmir, yoxsa bir kilo pambıq ağırdır?” sualına “Bir kilo pambıq bir kilo dəmirdən ağır ola bilər” cavabının açmasından danışırıq
Nyuton qanunu
Normal şəraitdə cisimlərin ağırlığına keyfiyyətləri təsir göstərmir. Dəmir və pambığın gündəlik istifadəsinə əsaslanaraq uşaqları çaşdıran bu sualda diqqət çəkən məqam “bir kilo” ifadəsidir. Bəs şərtləri normallıqdan çıxararaq bir kilo pambığı Ay peykində, bir kilo dəmiri isə Yer üzündə çəkməyə çalışsaq, nəticə necə olar?
Cazibə qüvvəsi kütləsi olan cisimlər arasında təbiətin əsas qüvvəsidir. İki cisim arasındakı cazibə qüvvəsi onların kütlələrinin hasilinə düz mütənasibdir, aralarındakı məsafənin kvadratına isə tərs mütənasibdir. İsaak Nyutonun kəşf etdiyi bu qanun planetlərin hərəkətindən tutmuş almanın yerə düşməsinə qədər bir çox hadisələri izah edir. Bir cismin ağırlığı onun kütləsi və cazibə sürətinə vurmaqla ölçülür və Nyuton qanunu adlanır. Yer kürəsinin cazibə qüvvəsi saniyədə 9,8 kvadrat metr olaraq müəyyən edilir.
Yer kürəsi kütləsi və böyüklüyü sayəsində olduqca güçlü bir cazibə qüvvəsi təbii mənbəyidir. Bu çəkmə atmosferi və okeanları yerində saxlayır, insanların Yer üzündə qalmasına imkan verir.
Ay bizim planetə görə çox kiçik və kütləsi azdır. Nəticədə Ayın cazibə qüvvəsi Yerin cazibə qüvvəsinin 6-da biri qədərdir.
Yer və Ay arasındakı qravitasiya fərqləri müxtəlif maraqlı effektlər yaradır. Məsələn, Yerdə çəkisi 60 kiloqram olan bir adam Ayda cəmi 10 kiloqram olur. Ayda aşağı cazibə qüvvəsi insanlara daha yüksək və daha uzun müddət havada qalmağa imkan verir. Buna görə də, Ayda gəzmək və ya tullanmaq Yerlə müqayisədə olduqca fərqli və əyləncəlidir.
https://www.trt.net.tr/
