Konsulluq, yoxsa kəşfiyyat mərkəzi: Rusiyanın Qarabağla bağlı yeni planı
Elxan Şahinoğlu: “Moskva bölgəni diqqətdə saxlamaq, Azərbaycana əzələ göstərmək üçün konsulluq adı ilə kəşfiyyat mərkəzi yaratmaq niyyətindədir”
Rusiya Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində, Xankəndi şəhərində baş konsulluq açacağını bəyan edib. Belə ki, Rusiya Parlamentinin yuxarı palatasının – Federasiya Şurasının Beynəlxalq Əlaqələr Komitəsinin rəhbəri Qriqori Karasin Azərbaycan Milli Məclisinin Beynəlxalq münasibətlər və parlamentlərarası əlaqələr komitəsinin sədri Səməd Seyidovun rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti ilə görüşündə bu barədə söyləyib.
“Rusiya Xankəndidə yaxın vaxtlarda başlayacaq Rusiya Baş Konsulluğunun açılışına hazırlıq işlərində Azərbaycanın dəstəyinə ümid edir. Biz yaxın vaxtlarda bunun üçün hazırlıq işlərinə başlamağı planlaşdırırıq və sizin dəstəyinizə ümid edirik”, – deyə rusiyalı deputat bildirib.
Onun sözlərinə görə, Baş Konsulluğun 2024-cü ildə açılması ideal olardı: “Bu, bizə qarşılıqlı konsulluqdakı fərqi aradan qaldırmağa imkan verəcək”.
Rusiyanın bu planı Azərbaycan ictimaiyyətində birmənalı qarşılanmayıb. Azərbaycan tərəfindən rəsmi şəkildə məsələyə münasibət bildirilməsə də, əksər analitiklər Rusiyanın bu planının bizim üçün heç də yaxşı olmadığı qənaətindədirlər. Həm də sual olunur: Qarabağda, Xankəndidə Rusiya vətəndaşı var ki, Baş Konsullkuq da açılsın?
“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Elxan Şahinoğlu mövzu ilə bağlı AYNA-nın suallarını cavablandırarkən deyib ki, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətini quran babalarımız 106 il əvvəl hansı çətinliklərlə, təhlükələrlə üzləşmişdisə, indi də həmin çətinliklərdən, təhlükələrdən qurtulmamışıq:
– Baxmayaraq ki, indi bölgədə şərait də dəyişib, 35 ilə yaxındır ki, Azərbaycan müstəqil dövlətdir. Konsulluq o şəhərdə açılır ki, konsulluq açan ölkənin həmin şəhərdə, bölgədə vətəndaşları yaşayırlar. Bu gün Qarabağda, Xankəndidə Rusiya vətəndaşları yoxdur. Rusiyanın sülhməramlı kontingenti də bölgədən çıxıb. Belə bir məqamda, Rusiyanın Xankəndidə konsulluq açması ilə bağlı Karasinin açıqlaması sual doğurur. Onu da deyim ki, bu, bu məsələ Karasinin səlahiyyətinə də daxil deyil. Karasin vaxtilə Rusiya xarici işlər nazirinin müavini olub, amma indi Rusiya Parlamentinin yuxarı palatasında təmsil olunur. Bir deputatın Azərbaycan parlamentariləri ilə görüşdə qəfldən Rusiyanın Xankəndidə konsulluq açacağını söyləməsi qəribədir. Çünki birincisi, bu, diplomatik etiket qaydalarına uyğun deyil. Yəni ki, sən harada istəsən konsulluq aça bilməzsən, birinci Azərbaycanın rəyini öyrənmək lazımdır. Karasin “biz Azərbaycanda, Qarabağda konsulluq açmaq istəyərdik” desəydi, o zaman hardasa bunu başa düşmək olardı. Amma birbaşa “Xankəndidə konsulluq açacağıq” deməsi doğru deyil.
İkincisi, niyə məsələn, Gəncədə yox, Xankəndidə. Gəncədən Rusiyanın şəhərlərinə təyyarə reysləri də var, orada yaşayan ruslar da var. Gəncədə konsulluq açmaq daha məntiqli olardı, nəinki Xankəndidə.
– O zaman Rusiyanın niyəti nədir?
– Demək ki, burada art niyyət var. Vətəndaşının olmadığı, üstəlik, Azərbaycanın işğaldan yeni azad etdiyi bir şəhərdə, separatizmə yeni son qoyulan şəhərdə Rusiyanın konsulluq açmaq niyyəti heç də yaxşı niyyə deyil. Ağıla bir variant gəlir: Rusiya Xankəndidə konsulluq yox, kəşfiyyat mərkəzi açmağı planlaşdırıb. Bunun başqa izahı yoxdur. Moskva bölgəni diqqətdə saxlamaq, Azərbaycana da əzələ göstərmək üçün konsulluq adı ilə kəşfiyyat mərkəzi yaratmaq niyyətindədir. Demək istəyirlər ki, bölgəni tərk etməmişik. Biz bunlardan yaxamızı qurtarmağa çalışırdıq, bu, alındı da. Amma yenidən Rusiya Qarabağda varlığını sürdürmək istəyir. İllərdir hərbi varlıqlarını nümayiş etdirirdilər, indi guya ki, diplomatik vasitə ilə varlığını göstərmək istəyir. Hesab edirəm ki, indiki şəraitdə Azərbaycan bununla yazılaşa bilməz.
Başqa bir məsələ, Türkiyənin Şuşada konsulluq açması məsələsidir. Düşünürəm ki, biz bu məsələdə yubanırıq. Şuşada Türkiyə konsulluğu açılsaydı, bəlkə də Rusiya Xankəndidə konsulluq açmaqdan danışmazdı. Özü də Türkiyənin Şuşada konsulluq açması məntiqlidir. Xeyli Türkiyə şirkəti Qarabağda yenidənqurma prosesində iştirak edir, Türkiyə vətəndaşları işləyirlər. Bu baxımdan, Türkiyənin bölgədə konsulluq açmasına ehtiyac var. Amma Rusiyanın Qarabağda konsulluq xidmətinə heç bir ehtiyac yoxdur.
– Rəsmi Bakının buna cavabı nə olacaq?
– Əlbəttə, bu plana Bakıdan “yox” deyilməlidir. Bəlkə də Karasin nəbz yoxlayır, sözü atır, Azərbaycanın mövqeyini öyrənmək istəyir. Azərbaycandan buna cavab verilməsə, Moskva o boşluqdan istifadə edib daha çox üstümüzə gələ bilər. Azərbaycan diplomatik şəkildə Rusiyaya mesaj verməlidir ki, Xankəndidə konsulluq açmalarına ehtiyac yoxdur. Çünki orada hələ ki, bərpa-quruculuq işləri gedir, Rusiya vətəndaşı orada yaşamır və s. Hələ Azərbaycan Xankəndidə məskunlaşma aparmalıdır. Nə vaxt ki, Xankəndidə tam məskunlaşma həyata keçirilər, soyqaşlarımız Xankəndiyə qayıdar, o zaman bu məsələyə baxmaq olar. Eyni zamanda, nə vaxt ki, Qarabağa Rusiyadan çoxlu turistlər gələr, Kəlbəcərdə, Şuşada, digər şəhərlərdə dincəlməyə gələrlər, konsulluq xidmətinə ehtiyac olar, o zaman konsulluq açılması müzakirə oluna bilər. Özü də Xankəndidə yox, Azərbaycan hansı şəhərdə istəsə, o şəhərdə açılmasına baxıla bilər. Azərbaycanın Qarabağı turizm mərkəsinə çevirməsi üçün isə hələ ən azı 10 il vaxt lazımdır. Hesab edirəm ki, gecikmədən bu, Rusiyanın diqqətinə çatdırılmalıdır.
– Şuşada Türkiyə konsulluğunun açılmasının yubandığını qeyd etdiniz. Ola bilərmi ki, münasibətlərin pozulmaması, balansın pozulmaması üçün Qarabağda Türkiyə konsulluğunun Rusiya konsulluğu ilə eyni vaxtda açılması planı var?
– Azərbaycanla münasibətlər baxımından Rusiya ilə Türkiyəni tərəzinin eyni gözünə qoymaq doğru deyil. Türkiyə Azərbaycanın qardaş, dost, müttəfiq ölkəsidir. İkinci Qarabağ müharibəsində Türkiyə birmənalı şəkildə Azərbaycanın yanında olan dövlətdir. Rusiya isə müharibədə tam mane olmasa da, Ermənistana İran üzərindən silah-sursat göndərən ölkədir. Düzdür, Azərbaycanla Rusiya arasında normal qonşuluq münasibəti var, tərəfdaşlıq mövcuddur, amma Rusiya bizim üçün Türkiyə deyil. Balansı qorumaq naminə Qarabağda Türkiyə konsulluğunu Rusiya konsulluğunun açılması ilə eyniləşdirmək doğru yanaşma deyil. Azərbaycan-Türkiyə müttəfiqliyi, ittifaqı reallığını Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin özü də qəbul edib. Putin İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra bir neçə dəfə bəyan edib ki, Türkiyə bölgədə yerləşib və Rusiya buna mane ola bilməz. Rusiya reallığı anlayır, ona görə də Türkiyə varsa, Rusiya da olsun yanaşması yersizdir.
Üstəlik, Karasin konsulluqla bağlı açıqlama verdiyi anda Rusiyanın dövlət agentliyində ermənilərlər ruslar arasında ortaq tədbir keçirilirdi. Həmin konfransda rusiyalı politoloqlardan biri dedi ki, Rusiya Zəngəzur dəhlizinin açılmasına imkan verməməlidir. Bildirir ki, Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan Zəngəzur dəhlizinin işə düşməsi ilə razılaşsa belə, Rusiya rəsmi İrəvana mane olmalıdır. Və bunu rusiyalı politoloq dövlət agentliyində keçirilən konfransa deyir, kimsə də buna etiraz etmir. Demək istəyirəm ki, belə bir siyasət aparan ölkənin Xankəndidə konsulluq açması Azərbaycan üçün təhlükə deməkdir. Bu gün Rusiya ilə münasibətlərimiz normaldır. Azərbaycan da normal qonşuluq münasibətlərində maraqlıdır. Amma Rusiya gərginliyi bilərəkdən yaratmaq niyyətini ortaya qoyur. Moskva Bakının rəyini öyrənmədən qəfldən Xankəndidə konsulluq açmağı planlaşdırdıqlarını deyirsə, bu, özbaşınalıqdır. Azərbaycanın mövqeyini öyrənmədən Rusiya Xankəndidə konsulluq açmağı niyə planlaşdırmalıdır ki…Bu, Rusiyanın qızışdırıcı mövqeyidir. Yenə deyirəm, buna yüksək səviyyədə olmasa da, karasin səviyyəsində bir rəsmimiz tərəfindəın cavab verilməlidir.
